فلج مغزی یا بیماری سی پی (CP) در کودکان و بزرگسالان؛ علت و علائم
دوشنبه, ۲۰ فروردين ۱۳۹۷، ۰۲:۱۲ ب.ظ
فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی یک نارسایی است که با تاثیر گذاشتن بر سیستم مغز و اعصاب، باعث ایجاد ناتوانی فیزیکی برای فرد می‌شود. به این ترتیب عبارت مغز اشاره به ناحیه آسیب دیده در نتیجه این بیماری و فلج اشاره به ناتوانی ایجاد شده به خاطر آن دارد. این شرایط می‌تواند ناتوانی محدود یا کامل عضلات را برای بیمار به همراه داشته باشد. آسیب مغزی معمولاً قبل، حین، یا به فاصله کوتاه پس از تولد فرد ایجاد می‌شود و در نهایت می‌تواند ناتوانی زیادی را برای فرد تا پایان عمر ایجاد نماید.
فلج مغزی در برخی کودکان ممکن است ناتوانی‌های حرکتی و نارسایی‌های مغزی ایجاد نماید. از این نظر معمولاً سه نوع فلج مغزی به شرح زیر وجود دارد: فلج مغزی انقباضی یا اسپاستیک، فلج مغزی آتتوئید، و فلج مغزی بی قاعده یا آتاکسی. فلج مغزی و بیماری تشنج شامل سفت شدن عضلات و ایجاد مشکلات حرکتی برای فرد است. فلج مغزی آتتوئید باعث ایجاد حرکت‌های غیر ارادی، کنترل نشده و غیر عادی در فرد می‌شود. فلج مغزی بی قاعده مشکلاتی همچون حفظ تعادل، درک عمیق، یا راه رفتن فرد را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.
دلایل ایجاد فلج مغزی چیست؟
هر چند فلج مغزی به خاطر ایجاد نقص یا آسیب برای مغز قبل، حین، یا به فاصله کوتاه پس از تولد ایجاد می‌شود، امروزه سوال‌های فراوان درباره چگونگی ایجاد آن برای محققان وجود دارد. بعضی از دانشمندان و پزشکان در این رابطه اعتقاد دارند نوزادان به خاطر یک عفونت بارداری قبل از به دنیا آمدن به این مشکل دچار می‌شوند. منظور از عفونت در این حالت هر گونه عاملی است که بتواند بر فرآیند رشد و توسعه مغز انسان تاثیر گذارد. سایر دانشمندان و پزشکان اعتقاد دارند آسیب‌های مغزی در نوزادان به فلج مغزی تبدیل می‌شود و این شرایط بطور مستقیم با مصرف نادرست دارو در طول دوره بارداری یا بلافاصله پس از تولد نوزاد ارتباط دارد. در حقیقت این شرایط باعث می‌شود نوزادان به آسیب‌های مغزی دچار شوند.
فلج مغزی می‌تواند همچنین در مواردی مشاهده شود که به مدت طولانی اکسیژن به نوزاد نرسد، رحم دچار افتادگی باشد، نوزاد با فشار از رحم خارج شود، به خاطر ابزارهای استفاده شده در هنگام تولد (مثل آسیب‌دیدگی ناشی از پنس جراحی یا دستگاه مکش) نوزاد دچار آسیب شود یا به سادگی طول مدت درد کشیدن مادر برای به دنیا آمدن نوزاد بیش از ۱۸ ساعت باشد (به خصوص در مواردی که در زمان تولد تعداد زیادی کودک به دنیا آمده باشند). این مشکلات همگی می‌توانند برای وارد شدن آسیب مغزی به کودک و دچار شدن وی به فلج مغزی کافی باشند.
علائم و نشانه‌های فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی مشکلی است که با حرکت‌های انقباضی، عدم کنترل بر روی عضلات، و ناتوانی در استفاده آنها همراه است و اغلب با توجه به حرکت‌های غیر عادی و آهسته دست کودک که بر روی آنها کنترلی وجود ندارد، شناسایی می‌شود. علاوه بر این، وضعیت عضلات بیمار در این شرایط می‌تواند چیزی بین نرم و سخت باشد و در نتیجه این شرایط ممکن است بعضی از عضلات بیشتر از عضلات دیگر مورد استفاده قرار گیرند. سایر علائمی که در کودکان مبتلا به فلج مغزی می‌توان مشاهده کرد عبارت از ایجاد مشکل در مراحل اصلی رشد و یا ناتوانی ذهنی است.
مطابق بررسی‌های انجام شده توسط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، بعضی از علائم و نشانه‌های بالینی فلج مغزی به شرح زیر هستند:
کارکرد نامناسب عضلات: همانطور که قبلاً ذکر شد، افراد مبتلا به فلج مغزی با مشکلات خاص در ارتباط با کنترل عضلات خود مواجه می‌شوند. این شرایط باعث می‌شود انجام فعالیت‌های ساده برای فرد بسیار دشوار شود. برای مثال در این زمینه می‌توان از نشستن، راه رفتن، گره زدن بند کفش، و گرفتن اشیاء نام برد. انجام این فعالیت‌ها در بسیاری از مواقع برای افراد مبتلا به فلج مغزی خسته کننده و دشوار می‌باشد.
رفلکس عضلات: افراد مبتلا به فلج مغزی ممکن است رفلکس غیر عادی به صورت نامتقارن یا متقارن از خود نشان داده و در ارتباط با رفلکس گرفتن اجسام با دست و بازتاب گالانت ستون فقرات دچار مشکل باشند. گاهی اوقات در کودکان مبتلا به فلج مغزی می‌توان رفلکس‌های مورو را نیز مشاهده کرد، اما این شرایط معمولاً در سن ۵ ماهگی آشکار می‌شود.
هماهنگی و کنترل: افراد مبتلا به فلج مغزی در ارتباط با هر دوی هماهنگی اندام‌ها و کنترل آنها با مشکل مواجه می‌شوند و این شرایط بطور خاص هنگام تحت فشار قرار گرفتن یا خسته بودن فرد مشاهده می‌گردد. مشکلات رایج در ارتباط با ایجاد هماهنگی و کنترل شامل حرکت‌های انقباضی، راه رفتن با پاهای بیش از حد باز، راه رفتن در حالتی که سر انگشتان پا به سمت داخل یا خارج است، کشیدن یک پا بر روی زمین در هنگام راه رفتن، و راه رفتن در حالت کج می‌باشد.
مشکلات کلامی: بسیاری از افراد مبتلا به فلج مغزی با مشکلات خاص در ارتباط با برقراری ارتباط با سایرین مواجه هستند، زیرا حرکت عضلات صورت این افراد دچار انقباض می‌شود. این شرایط همچنین می‌تواند بر وضعیت تنفس کردن، غذا خوردن، بستن دهان، و بلع غذا تاثیر خاص داشته باشد.
برای تایید ابتلای فرد به فلج مغزی از چه روش‌هایی می‌توان استفاده کرد؟
روش‌های تایید ابتلا به فلج مغزی شامل آزمایش خون، تصویر برداری مافوق صوت از جمجمه برای بررسی وضعیت بافت‌های مغز، اسکن ام آر آی برای مشاهده پاسخ‌ها و شدت عکس العمل‌ها در ارتباط با بافت مغز، و سی تی اسکن است که یک تصویر سه بعدی عمیق از مغز کودک در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
بررسی نحوه ادراک فرد و شرایط بدن وی نیز می‌تواند برای تایید ابتلا به فلج مغزی مفید باشد. علاوه بر این، به منظور تشخیص این مشکل می‌توان وضعیت حرکتی کودک، نحوه صحبت کردن و بیان کلمات، توانایی شنیدن، دیدن، راه رفتن، نحوه غذا خوردن و هضم مواد غذایی را نیز مورد توجه قرار داد.
به هر حال به خاطر داشته باشید، تشخیص قطعی دچار شدن فرد به فلج مغزی به زمان نیاز دارد و این شرایط ممکن است تا چند سال پس از تولد فرد طول بکشد. علاوه بر این، امروزه یک آزمایش مشخص برای تایید یا رد کامل ابتلای فرد به فلج مغزی وجود ندارد. در واقع، به منظور تشخیص این مشکل ترکیبی از آزمایش‌های مختلف، مشاهده، معاینه، و ارزیابی وضعیت فرد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
فلج مغزی و مشکلات مربوط به آن
برخی از افراد دچار فلج مغزی ممکن است با مشکلات خاص در این رابطه مواجه شوند، در حالی که این علائم ممکن است در سایر افراد دچار فلج مغزی مشاهده نشود. این مشکلات به شرح زیر هستند:
مشکلات گفتاری (هر چند کودکان دچار فلج مغزی دارای ضریب هوشی مشابه سایر کودکان هستند)
صرع (در یک سوم کودکان مبتلا به فلج مغزی مشاهده می‌شود)
مشکلات شنوایی (فقط در ۸% موارد ابتلا به فلج مغزی مشاهده می‌شود)
مشکلات خواب
مشکلات مربوط به برقراری ارتباط با سایر افراد
مشکلات مربوط به غذا خوردن
ترشح بیش از حد آب دهان
مشکلات دفع
مشکلات رفتاری (در یک چهارم موارد ابتلا به فلج مغزی مشاهده می‌شود)
تشکیل ضایعات در بافت سفید مغزی
